İnsan Soydan Değil, Ortamdan Doğar

İnsan Soydan Değil, Ortamdan Doğar

“İnsan, geldiği soyun değil, yaşadığı ortamın ve alışkanlıklarının çocuğudur.”

      İbn Haldûn, Mukaddime

Bir insanın kim olduğunu belirleyen şey nedir? Ana-babasının kim olduğu mu, yoksa yaşadığı çevrenin ona fısıldadığı alışkanlıklar mı? İbn Haldûn’un bu sarsıcı tespiti, binlerce yıllık bir yanılgıya meydan okuyor: İnsan yalnızca soyunun değil, yaşadığı ortamın ürünüdür.

Soy, şecerede yer kaplar; ama insanın zihninde, ruhunda, davranışlarında çevre kazınır. Sarayda doğup sokakta büyüyen biri sokak çocuğu olur; yoksul bir evde doğup kitaplarla yoğrulan biri ise entelektüel olur. Yani mesele, nereden geldiğin değil, nerede yoğrulduğundur.

Bugün hâlâ bazı çevrelerde "asalet" diye dolaşan kavramlar var. Kanın temizliği, soyun yüceliği, sülalenin şanı falan... Ama asıl soru şu: Bugün nasıl yaşıyorsun, ne alışkanlıklar taşıyorsun? Çünkü insan bir anlamda alışkanlıklarının toplamıdır. Ayda kaç kitap okuyorsun? Ne konuşuyorsun? Kiminle oturup kalkıyorsun? Hangi tür müziği dinliyorsun? Ne zaman sinirleniyorsun, ne zaman susuyorsun? Bunlar senin gerçeğindir.

Tarih de bunu anlatır. Nice sultanlar, çevresindeki dalkavukların esiri olup batmıştır. Nice köylü çocukları ise zorlu ortamların içinde pişip bir millete lider olmuştur. Çevre dediğin şey, ya bir okul olur ya da bir hapishane. İçinde yaşadığın mahalle, seni adam da eder, adanmış da.

Bugün çocuklarımızı hangi ortamda büyütüyoruz? Ekranların kör ettiği, hızlı tüketimin ruhsuzlaştırdığı, diyalogsuz evlerin içinde şekillenen bir nesil... Sorun soyda değil; sorun çevrede, alışkanlıkta, değerlerde. Çünkü insan; kahvaltıda ne yediğiyle değil, sabah uyanınca ilk neye sarıldığıyla belirleniyor artık: Kitap mı, telefon mu?

İbn Haldûn, asırlar öncesinden sesleniyor bize: “Çocuğunuzu korumak istiyorsanız, soyunu değil, çevresini temizleyin.” Çünkü soy, geçmişin mirasıdır; ama çevre, geleceğin mimarıdır.

Kendimize şu soruyu sorarak bitirelim bu yazıyı:

Ben, kimlerin arasında nasıl bir ortamda, hangi alışkanlıklarla yoğruluyorum?

Ve daha önemlisi:

Çocuklarımızı nasıl bir ortamda şekillendiriyoruz?

"Soy seni başlatır, çevre seni tamamlar."

🖊️ Cevat Çırak 

#İbnHaldûn

#MukaddimedenBugüne

#KöşeYazısı

#ÇevreMiSoyMu

#GönülTelindenDökülenler

#CevatÇırakYazdı